Responsive image Responsive image
อิ่มท้อง

เส้นทางข้าวคร่าว

25 ตุลาคม 2562



เส้นทางข้าวคร่าว
ระยะทางที่ข้าวเดินทางมาถึงจานคนกิน

จากความสงสัย (คร่าว ๆ) ว่ากว่าที่ ‘ต้นข้าว’ จะกลายมาเป็นข้าวสวยร้อน ๆ ที่เรากินกันอยู่ทุกวันมีเส้นทางอย่างไร เราอาจจะเคยรู้ว่าชาวนาปลูกข้าว ขายให้เถ้าแก่โรงสี ถูกแปรรูปเป็นถุงๆ ให้เราเลือกซื้อหา แต่ในระหว่างกระบวนการ ข้าวเหล่านี้ยังต้องผ่านมือใครหรือขั้นตอนอะไร (ที่เราไม่รู้) อีก 

แล้วระหว่างข้าวทั่วไปกับข้าวอินทรีย์ล่ะ เส้นทางของข้าวจะแตกต่างกันอย่างไร กางแผนที่... แล้วมุ่งหน้าไปยังจุดเริ่มต้น ณ ทุ่งนาได้เลย 



ขั้นปลูก 

ข้าวทั่วไป: เน้นปลูกเพื่อให้ได้ผลผลิตมากที่สุด จึงประกันความเสี่ยงของธรรมชาติไว้กับสารเคมี เลือกใส่ปุ๋ยเพื่อให้รวงข้าวมีน้ำหนักดี ฉีดยากันแมลงและเชื้อรา ใส่ฮอร์โมนกระตุ้นให้เม็ดข้าวสวย และใช้ยาฆ่าหญ้าเพื่อกำจัดวัชพืช

ข้าวอินทรีย์: เน้นปลูกเพื่อให้ได้ข้าวที่ปลอดภัยที่สุด ปลอดภัยจากสารเคมีทุกชนิด จึงเลือกใส่ปุ๋ยอินทรีย์จากธรรมชาติ ยังคงลงแรงถอนวัชพืชแทนการใช้ยาฆ่าหญ้าที่มีสารตกค้าง รักษาระบบนิเวศและสมดุลทางธรรมชาติ เพื่อช่วยควบคุมแมลงและศัตรูข้าวแทน



ขั้นเก็บเกี่ยว

ข้าวทั่วไป: ชาวนาเก็บเกี่ยวผลผลิตโดยใช้คนหรือรถเกี่ยวนวดข้าว ตากข้าวสารที่ลานตากเพื่อไล่ความชื้น แล้วบรรทุกมาขายยังท่าข้าว โดยจะมีคนกลางที่จัดการส่งข้าวไปยังโรงสี ไม่ว่าจะเป็นนายหน้าหรือพ่อค้าข้าวเปลือกในแบบเอกชน หรือกลไกรับซื้อข้าวของภาครัฐ ข้าวที่ความชื้นสูงจะได้ราคาต่ำกว่า 

จากนั้นจะมีกลุ่มต่าง ๆ เข้ามาจัดการกระจายข้าวสารอีกทอด คือหยงหรือคนกลางที่รวบรวมและประสานงานข้อมูลในการซื้อขายข้าวสารระหว่างโรงสีกับผู้ส่งออกหรือผู้ค้าส่ง (หยงมักมีรายได้จากการขายข้าวราว ๆ 0.6-1 เปอร์เซ็นต์ของมูลค่าข้าว) 

ข้าวอินทรีย์: ชาวนาเก็บเกี่ยวผลผลิตโดยใช้คนหรือรถเกี่ยวนวดข้าว ตากข้าวสารที่ลานตากเพื่อไล่ความชื้น แล้วเก็บไว้ในยุ้งฉางของตัวเองหรือของกลุ่ม



ขั้นสี

ข้าวทั่วไป: นำข้าวเปลือกไปอบให้แห้งแล้วสีข้าวเปลือกให้เป็นข้าวสารด้วยเครื่องจักรขนาดใหญ่ มีการขัดขาวและขัดมันเพื่อให้ข้าวสีสวยน่ากิน บางแห่งแต่งกลิ่นเพื่อให้ข้าวหอม บางแห่งเพิ่มวิตามินเพิ่มมูลค่าทางการตลาด และบางแห่งอาจใช้สารรมข้าวเพื่อป้องกันมอดเพื่อยืดอายุข้าวสารให้อยู่ในเชลฟ์ค้าปลีกได้นานขึ้น

ข้าวอินทรีย์: ชาวนาอินทรีย์ส่วนใหญ่จะนำข้าวไปสีที่โรงสีข้าวชุมชนหรือโรงสีข้าวอินทรีย์โดยเฉพาะซึ่งเป็นเครื่องจักรขนาดเล็ก สีได้ปริมาณไม่มาก เน้นสีเมื่อมีการสั่งซื้อเท่านั้น เพราะเก็บเป็นข้าวเปลือกดีกว่าข้าวสารซึ่งจะมีมอดตามธรรมชาติ 

ส่วนแกลบจากการสีข้าวอินทรีย์ สามารถนำไปใช้ปรับสภาพดินในแปลงเกษตรอินทรีย์หรือปศุสัตว์อินทรีย์ได้อีกทอด สร้างวงจรอินทรีย์ที่ปลอดภัยให้กว้างขวางขึ้น



ขั้นบรรจุ

ข้าวทั่วไป: ใส่ถุง ติดฉลาก ตรวจสอบคุณภาพของข้าวสารหลังจากบรรจุเสร็จแล้ว บางแห่งรมด้วยสารเคมีที่ถุงเพื่อป้องกันมอดอีกทีด้วย

ข้าวอินทรีย์: ใส่ถุง ติดฉลาก นิยมบรรจุในถุงสุญญากาศขนาดเล็กสำหรับขายปลีก


ขั้นขาย

ข้าวทั่วไป: วางขายทั่วไปตามร้านค้า ห้างสรรพสินค้า ร้านสะดวกซื้อ ฯลฯ ซื้อหาง่าย ราคาถูก มีโปรโมชั่นลดราคาตามวิถีทางการตลาด 

ข้าวอินทรีย์: ชาวนารวมกลุ่มกันมาขายเองตามตลาดอินทรีย์ หรือขายผ่านแบรนด์ข้าวอินทรีย์ หาซื้อยากกว่า ราคาแพงกว่าข้าวทั่วไปเพราะเน้นการกระจายรายได้อย่างเป็นธรรม (Fairtrade)



ขั้นกิน

ผู้บริโภคเป็นคนเลือก 

ข้าวทั่วไป: ข้าวที่หาซื้อง่าย สะดวกสบาย แต่ไม่แน่ใจเรื่องสารเคมีที่ตกค้างในข้าว สะสมอยู่ในตัวเกษตรกรผู้ผลิต และปนเปื้อนอยู่ในสิ่งแวดล้อม 

ข้าวอินทรีย์: ข้าวปลอดภัยที่มั่นใจว่าไม่มีสารเคมีปนเปื้อนทั้งคน สัตว์ และสิ่งแวดล้อม บ้างเป็นข้าวพันธุ์ท้องถิ่นที่เกษตรกรอินทรีย์อนุรักษ์ไว้ มีการรวมกลุ่มกันเพื่อสร้างความเข้มแข็งและอำนาจการต่อรองเพื่อประกันราคาอย่างเป็นธรรม รวมทั้งการตรวจสอบกันในกระบวนการกลุ่มเพื่อเป็นมาตรฐานให้คนกินสบายใจ 

___________
เรื่อง: มานู สะตี
ภาพ: Parinda



เรื่องที่น่าสนใจ

“จงใช้อาหารเป็นยารักษาโรค” คือปรัชญาในการรักษาโรคที่ฮิปโปเครติส บิดาทางการแพทย์ของชาวกรีกกล่าวไว้มานานกว่า 2500 ปี

เบลนด์ข้าวอย่างไรให้อร่อย สุก และสุขทั่วกันทั้งคนปลูกคนกิน

That’s RICE for you เลือกกินข้าวที่ใช่ ให้เข้ากับคุณ

วิธีกินอย่างพอดี เมื่อเป็นเบาหวาน

Put the RICE menu to the RIGHT mom คนกำลังท้องกำลังไส้ เลือกกินข้าวอย่างไร ให้เหมาะกับระยะครรภ์

Home
Events
About Us
ติดต่อเรา
  • [email protected]
  • Salana Thailand Fanpage

  • 061-014-7165

  • โครงการศาลานา (สำนักงานชั่วคราว) เลขที่ 55/5 หมู่ 4 ตำบลคลองโยง อำเภอพุทธมณฑล จังหวัดนครปฐม 73170